Nguyên văn tiếng Anh của Cử nhơn Basil Mathews

CHƯƠNG THỨ NHỨT

Cậu bé trong xưởng dệt

Ở xóm mỗi tính Tô-cách-lan (Ecosse), có một nhà kia, dòng nước uống quanh, tiếng kêu róc rách. Một buổi tối mùa đông, cháu trai, cháu giá xúm quanh bên giường người ông, xin ông kể chuyện đánh nhau thuở trước. Bấy giờ cha đang đọc sách, mẹ đang dệt cửi, cũng nài ông kể chuyện cho các cháu nghe….Người ông bèn nói: “Ngày xưa, cụ nhà giúp vua Charles đánh nhau với vua George ở vùng Culloden. Một buổi sáng kia, quân vua George ở thình lình xông đến; vua Charles thu, cụ nhà chết trận”. Người mẹ nói tiếp rằng: “Khi đó, ông tôi giúp vua George, bấy giờ khác nào hai đảng, này thì dung hòa với nhau, không có hiềm khích gì nữa. Ông tôi thuở trẻ, tánh thích tự do, kính thờ Đức Chúa Trời. Nhưng tín đồ khi đó chịu nhiều nổi đè nén bắt bớ, bị đuổi ra nơi hẻo lánh hoang vu, hoặc bị cấm cố, hoặc bị giết chết, thảm hại biết dường nào! Một hôm, mọi người xông pha mưa gió tuyết sương, nhóm lại ở bãi rộng để thờ Chúa: giây lát, quân kỵ đuổi bắt kéo đến đông nghịt, nhiều người bị bắt giết lắm! Song, đến nay không có cái nạn bắt bờ bạo nữa”. Đến đấy, người cha cũng nói: “Tôi có hai anh em trong-chinh ở Tây Ban Nha, có dự cuộc chiến tranh ở Waterloo.” Khi nói, lấy tay chỉ Đa-vít Livingstone mà rằng: “Đa-vít! Hồi đánh nhau ở Waterloo, mầy mới lên một. Tổ tiên nhà ta, vài trăm năm trước, ở đảo Hebrides Phía tây tỉnh Tô-cách-lan; đời làm nghề nông.”

Livingstone sanh năm 1813, có hai anh em với hai chị em. Cha làm nghề buôn chè, sung chức giáo sư trong trường học ngày Chúa nhựt. Mỗi buổi chiều, học không dứt tiếng. Tối đến, đóng cửa, trước hết nhóm cá con lại, khiến vào trong nhà. Một hôm, Đa-vít chậm về, cửa đóng, không vào được, không dám gõ cửa nữa, cũng không kêu khóc; bèn xin bánh người hàng xóm để ăn cho khỏi đói, rồi lẳng lặng dựa vào cái thêm mà nằm. Sau, mẹ trông thấy đón vào.

Nhà nghèo, Đa-vít lên mười tuối, đã phải đi làm thuê trong xưởng dệt: coi quanh máy dệt, nỗi những sợi đứt. Mỗi sáng, sáu giờ đi làm, tám giờ tối nghỉ việc. Bộ máy trong lòng Đa-vít cũng quay cuồng tất cả như cái máy dệt. Trong giờ làm việc, lại đặt sách bên máy để học. Dầu đi lại trong coi sợi đứt; song tay đưa, mắt liếc, miệng đọc không ngừng. Tiền lươn được trong tuần lễ thứ nhứt, trừ tiên mua sách học chữ La tinh ra rồi, còn bao đem về đưa cả cho mẹ. Hằng ngày, sau khi hết giờ làm việc, lại đi học tối. Khi về nhà, chăm chỉ sách đến, chẳng trễ nải. Mẹ hằng phải tắt đèn giục giã, mới chịu đi ngủ. Gặp ngày nghỉ, anh em dắt nhau trèo núi, lội nước, nhắt cỏ phượng vĩ, hoặc bắt ốc, sâu bọ và bươm bướm để chơi. Một hôm, câu ở sông, được con cá, sợ trái lệ cấm, bèn giấu vào trong quần của em, giả làm bộ thũng chơn mà về.

Năm Đa-vít 18 tuổi, chủ xưởng cho ông lên chức; công việc đầu làm khó hơn, song tiền lương thì tăng lên nhiều.